Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), beyin gelişimiyle ilgili nörolojik bir bozukluktur. OSB, sosyal etkileşim, iletişim becerileri ve sınırlı, tekrarlayan davranışlar gibi alanlarda belirgin zorluklarla karakterizedir. Otizm, bir spektrumdur, yani farklı şiddetlerde ve çeşitlilikte belirtiler gösterebilir. Her bireyde farklı seviyelerde etki yaratabilir.
Otizm spektrum bozukluğunun kesin bir nedeni henüz bilinmemektedir, ancak genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Genetik yatkınlık, bazı çevresel etmenler (örneğin gebelik sırasında enfeksiyonlar veya toksinlere maruz kalma) ve biyolojik faktörler, otizm gelişiminde rol oynayabilir. Ancak, net bir nedensellik ilişkisi hala araştırılmaktadır.
Otizm spektrum bozukluğunun belirtileri, çocuğun yaşına ve bozukluğun şiddetine göre değişiklik gösterebilir. Yaygın belirtiler şunlardır:
• Sosyal İletişim Zorlukları: Göz teması kurmamak, başkalarının duygusal durumlarını anlamakta zorlanmak, sosyal ipuçlarını kaçırmak.
• Dil ve İletişim Güçlükleri: Konuşma gelişimi geriliği, kelimeleri yanlış kullanma, tekrarlayan sözcükler veya cümleler kullanma, birden fazla anlamı olan kelimeleri anlamakta güçlük çekme.
• Tekrarlayan Davranışlar: Aynı hareketleri tekrarlama (örneğin el çırpma, baş sallama), belirli rutine takılı kalma, objeleri sıralama veya döndürme.
• Sınırlı İlgi Alanları: Belirli bir konuda aşırı yoğunlaşma, başka ilgi alanlarına kayıtsız kalma.
• Duyusal Hassasiyet: Gürültü, ışık, doku gibi duyusal uyaranlara aşırı duyarlılık ya da tersine duyarsızlık.
Otizm spektrum bozukluğu tanısı, genellikle çocuklukta bir dizi gelişimsel değerlendirme, gözlem ve uzman testleriyle konur. Çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanları, çocuk nörolojisi uzmanları ve çocuk psikologları çocuğun davranışlarını ve gelişimsel geçmişini değerlendirerek tanıyı koyabilir. Tanı için yaygın olarak kullanılan araçlar şunlardır:
• DSM-5 Kriterleri: Otizm tanısının koyulabilmesi için belirli sosyal iletişim ve tekrarlayıcı davranış kriterlerine uyulması gerekir.
• Gelişimsel Gözlem ve Testler: Çocuğun sosyal becerileri, dil gelişimi, bilişsel becerileri ve davranışları detaylı şekilde gözlemlenir.
• Dil ve İletişim Değerlendirmeleri: Otizmin dil becerileri üzerindeki etkisi ölçülür.
Otizm spektrum bozukluğu, bazı diğer gelişimsel ve psikiyatrik bozukluklarla karışabilir. Bunlar arasında şunlar yer alabilir:
• Dil Bozuklukları: Özellikle erken çocuklukta dil gelişimindeki gerilik otizmle benzer belirtiler gösterebilir.
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Sosyal etkileşimde zorlanma ve davranışsal sorunlar, DEHB ile benzerlik gösterebilir.
• Anksiyete Bozuklukları: Sosyal kaygı ve çekilme, otizmle karıştırılabilir.
• Zihinsel Yetersizlik: Otizmli çocuklar bazen bilişsel gerilik gösterebilir, ancak otizm ve zihinsel yetersizlik farklı durumlar olup, ayrı bir tanı gerektirir.
Otizm spektrum bozukluğunun doğrudan bir tedavi veya ilaç tedavisi yoktur. Ancak, çeşitli semptomları yönetmeye yönelik tedavi seçenekleri bulunmaktadır. Otizme bağlı davranışsal zorlukları yönetmek için ilaçlar (örneğin anksiyete veya depresyon tedavisi için) doktorlar tarafından reçete edilebilmektedir.
Otizm terapisi, her çocuğun ihtiyaçlarına göre özelleştirilir. Terapiler genellikle erken dönemde başlanmalı ve çocuğun becerilerine, güçlü yanlarına ve zorluklarına odaklanmalıdır. Multidisipliner bir yaklaşım çoğu zaman önerilmektedir.
Otizm spektrum bozukluğu genellikle erken çocukluk döneminde belirtilerini gösterir ve yaşam boyu devam eden bir durumdur. Ancak, erken müdahale ile çocuğun becerileri gelişebilir ve semptomlar yönetilebilir. Otizm tedavi edilmezse, birey sosyal, akademik ve duygusal anlamda zorluklarla karşılaşabilir. Otizmin "ilerleme" veya "düzelme" durumu bireyden bireye değişebilir.
Eğer çocuğunuzda otizm belirtileri olduğundan şüpheleniyorsanız, bir çocuk doktoru veya uzman bir psikolog ile görüşmeniz önemlidir. Uzmanlar, çocuğunuzun gelişimini değerlendirecek ve doğru tanı koyabilmek için gerekli testleri yapacaktır. Erken tanı, otizmli bireylerin yaşam kalitesini artıracak tedavi sürecini başlatmak için çok önemlidir.
Otizm spektrum bozukluğu olan bazı çocuklar, dil gelişiminde zorluk yaşayabilir ve geç konuşabilir. Ancak, bazı otizmli çocuklar konuşmayı geliştirebilir, diğerleri ise alternatif iletişim yöntemleri (örneğin işaret dili veya iletişim cihazları) kullanabilir. Konuşma becerileri, çocuğun tedavi sürecine, yaşına ve tedaviye erken başlamasına bağlı olarak değişebilir.
